minuten leestijd
Kom je in de zomerperiode in de buurt van een eikenboom? Dan is het verstandig goed op te letten, want de kans is groot dat zich in de boom een nest met eikenprocessierupsen bevindt. Deze rups vormt een steeds grotere plaag in ons land en hoewel de eikenboom weinig hinder van deze kriebelbeestjes ondervindt, vormen de brandharen van de rups wel degelijk een bedreiging voor onze gezondheid. Welke klachten de eikenprocessierups veroorzaakt, hoe je deze kunt voorkomen en bestrijden lees je in dit artikel.
De eikenprocessierups en zijn brandharen
De eikenprocessierups is de rups van een nachtvlinder die haar eitjes in eikenbomen legt. In het voorjaar kruipen de rupsen uit de eitjes. De jonge rups vormt nog geen bedreiging voor onze gezondheid. Pas na twee keer vervellen, waarbij de rups zijn oude haartjes loslaat en er nieuwe haartjes tevoorschijn komen, heeft de rups giftige brandharen met weerhaakjes. Na dit stadium vormen ze dan ook een bedreiging voor mens en dier. Hierna zal de rups nog enkele keren vervellen. De oude brandharen komen terecht in het nest. De kans dat de wind deze giftige haartjes verspreidt is vrij groot. Wanneer deze brandharen in aanraking komen met je huid, kun je last krijgen van jeuk, uitslag en rode bultjes. Ook wanneer de eikenprocessierups zich bedreigd voelt, zal hij brandharen ‘afschieten’. Het is dus verstandig je niet te dicht in de buurt van de nesten te bevinden.
Na vijf keer vervellen in ongeveer twee maanden, is de rups volgroeid en zijn ze ruim drie centimeter lang. De rups gaat zich verpoppen tot vlinder en zal daarna uitvliegen. Ook in deze periode is de overlast groot. Doordat de vlinder in het nest een gat naar buiten zoekt, ontstaan er gaten in het nest en zorgt dat voor een minder stabiel en stevig nest. Door regen en wind kan het nest loslaten en worden de achtergebleven brandharen verspreid. Pas wanneer de nesten verwijderd zijn, is het gevaar geweken.
Lees meer over de processierups in het Kennisbank artikel “De eikenprocessierups”.
Hoe kom je in contact met de rupsen
De nachtvlinder die de eitjes legt, heeft zelf geen naam. De vlinder leeft ook maar ongeveer een week. In deze week leggen zij de eitjes in eikenbomen, vaak in de buurt van hun eigen nest. De nesten bevinden zich veelal in eikenbomen, maar de laatste jaren zien we de nesten soms ook in andere bomen terug. De eitjes overwinteren in de boom en in het voorjaar kruipen de rupsen uit het eitje. Deze eerste periode zijn de rupsen niet schadelijk, maar vanaf het derde vervelstadium gaan de eikenprocessierupsen brandharen ontwikkelen. Bij bedreiging worden deze afgeschoten door de rupsen. Ook wanneer de haartjes door de wind meegenomen worden, worden deze haartjes verspreid. Loop jij in de zomer met blote armen onder bomen met nesten van de eikenprocessierups, dan bestaat er een kans dat de haartjes op je blote huid terecht komen of ingeademd worden. Ook besmette kleding kan later voor problemen zorgen. De eikenprocessierups zien we vooral in eikenbomen langs wegen. In het bos of in parken komen zie je de rupsen veel minder terug. Hier hebben zij meer natuurlijke vijanden, zoals de koolmees en de sluipwesp. In bosrijke gebieden lijkt er dan ook een beter biologisch evenwicht te zijn.
Symptomen na contact met de eikenprocessierups
Wanneer je in contact bent gekomen met de brandhaartjes van een eikenprocessierups, kan dat vervelende klachten veroorzaken. Bij aanraking breekt het topje van het brandhaartje af en wordt er een gif vrijgegeven die de klachten veroorzaakt. Bij verspreiding van de wind kunnen de haartjes ook ingeademd worden en voor problemen zorgen. Zelfs nadat de rups het nest als vlinder heeft verlaten, kunnen de haartjes alsnog voor klachten zorgen.
Klachten na contact met de huid
Na aanraking met de huid treden er vrijwel direct klachten op. Hevige jeuk op de armen, benen of in de nek zijn de meest voorkomende reacties. Na een half uur tot enkele uren wordt de huid rood en ontstaat er een uitslag in de vorm van bultjes of blaasjes. Na enkele dagen tot twee weken zullen deze klachten vanzelf verdwijnen. Het is niet verstandig te krabben of wrijven. Om de jeuk wat te verlichten, kan deze behandeld worden met een crème op basis van Aloë Vera. Dit is enkel om de jeuk te verlichten, het zal de uitslag niet laten verdwenen.
Klachten aan de ogen
Komen de brandhaartjes in aanraking met je ogen, dan ontstaat er vrijwel direct een zeer pijnlijke irritatie. Rode en gezwollen ogen zijn dan het zichtbare gevolg. De haartjes kunnen ook dieper in het oog dringen. Naast hevige irritatie, kunnen er dan kleine beschadigingen ontstaan aan het hoornvlies en deze kunnen in zeldzame gevallen leiden tot een ontsteking op termijn. De brandharen zullen dan operatief verwijderd moeten worden om de klachten te laten verdwijnen.
Klachten aan de luchtwegen
Bij het inademen van brandhaartjes veroorzaken deze haartjes irritatie in het ademhalingsstelsel. De klachten lijken op een verkoudheid, zoals een loopneus, kriebel in de keel, hoesten, moeilijk kunnen slikken en kortademigheid. Ontstoken neusslijmvliezen en ademhalingsstoornissen zijn ook mogelijke klachten. Bij aanhoudende klachten is het raadzaam contact op te nemen met de huisarts.
Minder voorkomende klachten
Naast deze veelvoorkomende klachten, kunnen er in zeldzame gevallen ook allergische reacties optreden, die gepaard gaan met hevige jeuk en huiduitslag. Er zijn zelfs gevallen bekend waarbij een levensbedreigende anafylactische shock is opgetreden. Andere algemene zeldzame verschijnselen die kunne noptreden zijn overgeven, misselijkheid, duizeligheid, koorts en algehele malaise.
Klachten voorkomen
Uiteraard is het raadzaam de gebieden met nesten eikenprocessierupsen te vermijden. Ga je toch naar een natuurgebied waar veel eikenprocessierupsen voorkomen of staan er op je dagelijkse route bomen met deze processierupsen? Dan is het raadzaam de volgende adviezen ten harte te nemen:
- Draag bedekkende kleding. Zorg ervoor dat hals, armen en benen bedekt zijn. Je ogen kun je uitstekend beschermen met een sportbril.
- Ga niet op de grond zitten. In de buurt van deze bomen is het mogelijk dat wind de grond bedekt heeft met haartjes. Ook kunnen er brandhaartjes op de grond gevallen zijn vanuit het nest.
- Raak de rupsen of de nesten niet aan. Waarschuw ook je kinderen hiervoor en laat je hond niet snuffelen aan een nest.
- Was je huid en haar wanneer je in een gebied bent geweest met eikenbomen en processierupsen. Ook je kleding wassen, het liefst op 60 graden, zodat de brandhaartjes onschadelijk gemaakt worden.
- Woon je in een buurt waar de eikenprocessierups veel voorkomt? Dan is het verstandig ramen en deuren te sluiten om te voorkomen dat de haartjes naar binnen waaien. Ook is het raadzaam de was niet buiten te hangen.
Heb je een nest gezien? Geef dit dan door aan de gemeente. Of schakel een professionele eikenprocessierupsbestrijder in.
Klachten door de eikenprocessierups, wat nu
Ondanks beschermende voorzorgsmaatregelen, kun je toch in aanraking komen met de eikenprocessierups en bijvoorbeeld jeuk of uitslag krijgen. Veelal verdwijnen deze klachten vanzelf weer na enkele dagen tot twee weken. Worden de klachten erger, dan is het raadzaam om een afspraak te maken bij de huisarts. Zelf kun je om verergering van de klachten te voorkomen ook enkele maatregelen nemen:
- Probeer niet te krabben of wrijven. De haartjes worden dan alleen maar verder over de huid verspreid.
- Strip met plakband de haartjes van je huid.
- Spoel de huid goed af met lauw water.
- Om de jeuk te verminderen, kun je een verkoelende crème met bijvoorbeeld Aloë Vera gebruiken.
- Vergeet niet je kleding te wassen, het liefst op 60 graden en apart.
- Bij ernstige klachten en klachten aan het oog, kun je het beste even langs de huisarts gaan. Ook bij aanhoudende klachten, wordt dit aangeraden.
Eikenprocessierups en dieren
Naast de mens, kunnen ook honden en katten hinder ondervinden van de eikenprocessierups. De processierups kan zelfs erg gevaarlijk zijn voor je hond of kat. Honden snuffelen graag en zullen ook in gebieden met de processierups in bermen snuffelen of spelen. Komt de hond in aanraking met de processierups, dan kan deze zwelling en roodheid van de lippen en het slijmvlies in de bek veroorzaken. De tong kan gaan zwellen en de hond of kat kan moeite krijgen met slikken. Bij deze verschijnselen is het aan te raden de bek te spoelen om mogelijke brandharen te verwijderen. Hierbij dien je zelf handschoenen te dragen om het contact met de brandharen te vermijden. Het is daarnaast ook aan te raden contact op te nemen met de dierenarts, zodat de klachten snel verdwijnen en niet erger worden.
Wil je meer weten over honden en de eikenprocessierups? Lees dan ons kennisbankartikel “De eikenrocessierups en honden”.
